Thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam đang chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ trong nhiều năm qua. Tính riêng 9 tháng đầu năm 2020, tổng khối lượng phát hành đạt 16.9% GDP trong đó trái phiếu phát hành riêng lẻ chiếm tới 95%. Tuy nhiên, sự gia tăng nhanh chóng về số lượng nhà đầu tư nhỏ lẻ và một loạt các quy định về kiểm soát thị trường trái phiếu của chính phủ có hiệu lực vào ngày 01/01/2021 tới đây đang ngày càng cho thấy rõ tầm quan trọng của nhà xếp hạng tín nhiệm là cần thiết hơn bao giờ hết. Việc xếp hạng tín nhiệm độc lập sẽ giúp các thành viên thị trường có cái nhìn tổng thể về sức khỏe tài chính của doanh nghiệp phát hành và công cụ nợ của chính họ, đặc biệt là trước khi được chào bán ra công chúng.

Trong khuôn khổ chương trình hỗ trợ Bộ Tài Chính phát triển thị trường trái phiếu và hoạt động xếp hạng tín nhiệm (XHTN) với các Luật mới được áp dụng, Bộ Tài Chính phối hợp với Ngân Hàng Phát Triển Châu Á (ADB) tổ chức Buổi Hội thảo về Phát triển hoạt động xếp hạng tín nhiệm tại Việt Nam, diễn ra tại Sở Giao dịch Chứng khoán Thành Phố Hồ Chí Minh vào ngày 16/11/2020.

Tự hào là đơn vị thứ 2 tại được Bộ Tài Chính cấp phép thực hiện hoạt động dịch vụ xếp hạng tín nhiệm cho toàn bộ doanh nghiệp hoạt động trên lãnh thổ Việt Nam, FiinGroup đã được mời tham dự để trình bày về phương pháp luận và cách thức FiinRatings (một phần thuộc FiinGroup) hoạt động để hỗ trợ và đồng hành cùng sự phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam nói riêng và thị trường vốn Việt Nam nói chung.

Dưới đây là một số điểm chính từ buổi hội thảo:

Những quy định mới về xếp hạng tín nhiệm với phát hành trái phiếu doanh nghiệp

• Luật Chứng khoán sửa đổi năm 2019 đã đề cập yêu cầu phải thực hiện xếp hạng tín nhiệm với trái phiếu doanh nghiệp trong nỗ lực hoàn thiện sự phát triển lành mạnh của thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam và hướng dẫn về yêu cầu cụ thể và thời gian áp dụng được giao cho Thủ tướng Chính phủ quy định chi tiết.
• Hiện Bộ Tài chính (BTC) cùng các cơ quan liên quan đang trong quá trình dự thảo Nghị định triển khai Luật Chứng khoán sửa đổi (2019) và các Nghị định quy định phát hành trái phiếu riêng lẻ cũng như các thông tư liên quan đến việc đầu tư vào trái phiếu doanh nghiệp. Theo đó, hiện dự thảo yêu cầu các trái phiếu doanh nghiệp phát hành đại chúng sẽ phải được xếp hạng nếu như

1. hệ số Nợ trái phiếu/ Vốn chủ lớn hơn 100%; hoặc
2. tổng giá trị phát hành trái phiếu trong vòng 12 tháng gần nhất lớn hơn 50% vốn chủ sở hữu và có giá trị phát hành lớn hơn 500 tỷ VND.

Các doanh nghiệp sẽ có thời hạn “cooling period” trong vòng 2 năm kể từ 1/1/2021 để bắt buộc áp dụng.

• BTC khẳng định rằng việc sửa đổi các quy định liên quan đến thị trường trái phiếu là cần thiết trong việc hướng tới xây dựng văn hóa xếp hạng tín nhiệm tại Việt Nam. Đối với các doanh nghiệp phát hành trái phiếu riêng lẻ, cần có các quy định cụ thể hơn để đảm bảo về quyền lợi được cung cấp thông tin cho các nhà đầu tư.

Sự cần thiết của việc áp dụng xếp hạng tín nhiệm độc lập

• Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) đã chỉ ra rằng thị trường trái phiếu Việt Nam đang phát triển ở mức nhanh/ nóng hơn so với các nước trong khu vực và việc phát triển dịch vụ xếp hạng tín nhiệm cũng là thông lệ của các thị trường trái phiếu trong khu vực và nhằm hỗ trợ thị trường phát triển bền vững, góp phần bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư cũng như giúp các doanh nghiệp có chiến lược vốn phù hợp.
• Với vai trò là đơn vị XHTN quốc tế, đại diện S&P khẳng định thị trường trái phiếu là một thì trường quan trọng, chính vì thế việc phát triển các đơn vị xếp hạng tín nhiệm độc lập là việc vô cùng cần thiết, thúc đẩy sự phát triển bền vững của thị trường trái phiếu nói riêng và thị trường vốn nói chung. Bên cạnh đó, Moody’s cũng đưa ra phương pháp xếp hạng chung cho các Doanh nghiệp nhà nước và các doanh nghiệp liên quan đến chính phủ, khẳng định sự ảnh hưởng của hỗ trợ từ phía chính phủ đến bậc tín nhiệm của doanh nghiệp.
• Với cương vị là nhà đầu tư trái phiếu, đại diện Quỹ Eastspring Vietnam đã khẳng định tầm quan trọng của việc XHTN đối với công tác phân bổ tài sản của quỹ cũng như việc sử dụng các kết quả xếp hạng độc lập để tham chiếu cho việc thẩm định và theo dõi chất lượng tài sản. Việc hình thành XHTN cũng góp phần giúp các nhà đầu tư tổ chức trong việc định giá các trái phiếu/ công cụ nợ khi thị trường thứ cấp chưa thực sự sôi động. Ngoài ra, đại diện Eastspring cũng chia sẻ việc ứng dụng kết quả xếp hạng tính nhiệm độc lập vào công tác quản trị rủi ro của các tổ chức tín dụng và cụ thể là theo chuẩn Basel II.
• Với vai trò là đơn vị tư vấn và phân phối lớn nhất trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp, đại diện TCBS nhấn mạnh những vấn đề đang xoay quanh việc xếp hạng tín nhiệm ở Việt Nam. 
• Dựa trên dữ liệu từ các nước trong khu vực, nhu cầu XHTN sẽ tăng khi trái phiếu phát hành ra công chúng tăng lên.
• Tại Việt Nam, sự phức tạp trong quy trình để được phát hành trái phiếu ra công chúng dẫn đến việc trái phiếu doanh nghiệp chủ yếu được phát hành qua kênh riêng lẻ. Trong khi đó, việc XHTN chưa rõ có thực sự mang lại giá trị thêm cho nhà phát hành hay không do các đơn vị XHTN trên thị trường chỉ mới được cấp phép và chưa có lịch sử hoạt động trong lĩnh vực XHTN.
• Cần sự phối hợp trong giảm thiểu hồ sơ công văn hành chính trong quy trình phát hành trái phiếu ra công chúng, đồng thời xây dựng văn hóa minh bạch thông tin thị trường trái phiếu qua hoạt động XHTN

Phương pháp và quy trình xếp hạng tín nhiệm

Với cương là một trong hai đơn vị được cấp phép hoạt động xếp hạng tín nhiệm, FiinGroup đã đưa ra một số vấn đề xoay quanh thị trường trái phiếu Việt Nam và khẳng định sự sẵn sàng trong việc phục vụ sự phát triển của thị trường trái phiếu:

• Thứ nhất, hoạt động phát hành trái phiếu doanh nghiệp ở Việt Nam đang diễn ra rất sôi động nhưng chủ yếu là phát hành riêng lẻ cho nhà đầu tư tổ chức. Sự tham gia của nhà đầu tư cá nhân đang ngày càng gia tăng mạnh mẽ qua các quỹ trái phiếu và đầu tư trực tiếp cũng như việc phân phối sau đó của các công ty chứng khoán và ngân hàng. Hiện dự thảo quy định mới về phát hành riêng lẻ, chỉ các nhà đầu tư chuyên nghiệp, trong đó có cả nhà đầu tư cá nhân, mới được tham gia vào đầu tư trái phiếu dưới hình thức phát hành riêng lẻ. Do đó, việc triển khai XHTN sẽ góp phần cung cấp kênh thông tin độc lập và tin cậy cho quá trình ra quyết định của cả nhà đầu tư tổ chức và nhà đầu tư cá nhân.
• Thứ hai, vấn đề lớn nhất của thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam hiện nay là chưa hình thành được mức định giá lãi suất phù hợp với sức khỏe tài chính hay khả năng đáp ứng các cam kết tài chính của doanh nghiệp. Thực tế hiện nay hầu hết các trái phiếu được chào bán trên thị trường đều có lãi suất từ 10-12%, trong khi theo chấm điểm, sức khỏe tài chính của các nhà phát hành là rất khác nhau. FiinRatings đã thực hiện chấm điểm tài chính dựa trên Thẻ điểm và Mô hình của ngành bất động sản (phân khúc Bất động sản Dân cư) thì top 24 đơn vị phát hành trái phiếu năm 2020 vừa qua đều có lãi suất 10-12% trong khi điểm xếp hạng tài chính giao động từ Aa (mức Rất tốt) cho đến mức Ca (Rất yếu).

• Thứ ba, hiện có 26 doanh nghiệp Việt Nam thực hiện xếp hạng tín nhiệm bởi các đơn vị quốc tế bao gồm S&P, Moody’s và Fitch. Tuy nhiên, vấn đề lớn nhất ở phương pháp luận xếp hạng của các đơn vị này là áp trần tín nhiệm của quốc gia (hiện Việt Nam ở mức Ba hoặc BB-) cho các doanh nghiệp Việt Nam. Đây là mức được các nhà đầu tư quốc tế hiểu là mức “Rủi ro cao” và đây là điểm bất lợi cho các doanh nghiệp Việt Nam đầu ngành và có tình hình tài chính tốt khi tiếp cận nguồn vốn của các nhà đầu tư quốc tế cũng như nhà đầu tư trong nước. Việc FiinRatings cùng các đơn vị xếp hạng trong nước đưa ra khung xếp hạng mang tính nội địa, dựa trên môi trường kinh doanh và cơ sở dữ liệu so sánh của Việt Nam sẽ góp phần loại bỏ vấn đề trần tín nhiệm quốc gia. Điều này là rất cần thiết cho các doanh nghiệp có chiến lược tập trung vào huy động nguồn vốn tại thị trường nội địa.

Quý khách hàng quan tâm chi tiết hơn có thể xem tài liệu thuyết trình của đại diện FiinRatings tại Hội thảo theo đường dẫn tại ĐÂY hoặc liên hệ với đầu mối dịch vụ của chúng tôi nếu quan tâm đến tài liệu của các diễn giả khác tại Hội thảo.

Việc mở rộng sang lĩnh vực xếp hạng tín nhiệm là một phần trong nỗ lực của FiinGroup nhằm phục vụ tốt hơn các nhà đầu tư và thành viên của thị trường, trong đó có cả các nhà phát hành. Với lợi thế và bề dày về kinh doanh và phân tích dữ liệu tài chính cùng với sự hỗ trợ của các chuyên gia xếp hạng tín nhiệm quốc tế trong khối dịch vụ FiinRatings của FiinGroup, chúng tôi tự tin có thể góp phần hỗ trợ cả nhà đầu tư và nhà phát hành cũng như đồng hành vì sự phát triển bền vững và vận hành hiệu quả của thị trường vốn và trái phiếu Việt Nam.

Nếu có bất kỳ câu hỏi gì về Hội thảo này hoặc cần sự hỗ trợ của FiinRatings trong các hoạt động liên quan đến xếp hạng tín nhiệm cho trái phiếu hoặc đầu tư trái phiếu, xin vui lòng liên hệ với cô Phạm Hoàng Anh, Phụ trách Kinh doanh FiinRatings của FiinGroup theo số điện thoại 0931.736.292 hoặc email anh.phamhoang@fiingroup.vn.