Ngày 23/3, CTCP Đầu tư kinh doanh vàng quốc tế (IGI) đã khai trương sàn giao dịch vàng (SGDV) với mục tiêu hướng đến khách hàng thông qua hệ thống đại lý nhận lệnh (ĐLNL) là các CTCK hàng đầu trên cả nước. Tuy nhiên, mục tiêu này có thể sẽ không thực hiện được, bởi cùng ngày này, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCK) đã có Công văn 405/UBCK- QLKD yêu cầu các CTCK chưa mở SGDV không được mở sàn giao dịch cho đến khi có hướng dẫn cụ thể. Nhiều CTCK đã lên kế hoạch mở ĐLNL cũng bị ách lại bởi công văn vừa nêu.

Theo Công văn 405, thời gian qua, có một số CTCK mở SGDV nhưng không báo cáo với UBCK, nên cơ quan này yêu cầu các CTCK báo cáo về hoạt động này. Nội dung báo cáo bao gồm: thời gian, phương thức giao dịch, quy trình, cách thức quản lý rủi ro, đối tác hợp tác, hình thức pháp lý mở SGDV (ĐLNL, tham gia góp vốn thành lập pháp nhân kinh doanh vàng, hợp đồng hợp tác kinh doanh...). Ngoài ra, CTCK phải cung cấp các tài liệu liên quan (hợp đồng về việc mở SGDV, mẫu hợp đồng mở tài khoản giao dịch vàng, mẫu các phiếu lệnh, quy trình nghiệp vụ) gửi về UBCK trước ngày 27/3/2009.

Mặc dù quy định khá cụ thể như vậy, nhưng một số CTCK làm ĐLNL vẫn băn khoăn họ có thuộc đối tượng phải báo cáo hay không, vì trong Công văn chỉ nhấc đến CTCK mở sàn vàng, chứ không phải CTCK mở giao dịch vàng. Trên thực tế, hiện nay có hai hình pháp lý cho giao dịch vàng tại CTCK. Một là CTCK tham gia góp vốn tổ chức sàn giao dịch vàng, cùng ăn chia lợi nhuận với các cổ động khác. Hình thức này chỉ được một vài CTCK thực hiện như CTCK Hà Thành. Phổ biến là hình thức CTCK làm ĐLNL với các SGDV. Theo cách này, NĐT sẽ mở tài khoản tại ngân hàng là đối tác của công ty kinh doanh vàng có sàn vàng. Sau đó, thông qua hệ thống nhân viên và công nghệ của CTCK, lệnh của NĐT sẽ được chuyển về trung tâm khớp lệnh của các sàn vàng. Như vậy, ĐLNL chỉ làm trung gian chuyển lệnh từ NĐT đến SGDV và được hưởng một tỷ lệ phí nhất định, chứ không được ăn chia lợi nhuận.

Trao đổi với ĐTCK, ông Nguyên Đoàn Hùng, Phó chủ tịch UBCK cho rằng, hoạt động kinh doanh của CTCK là kinh doanh có điều kiện. Do đó, tất cả các hoạt động nằm ngoài 4 nghiệp vụ chính được UBCK cấp phép (môi giới, tự doanh, bảo lãnh phát hành chứng khoán và tư vấn), trong đó có hoạt động giao dịch vàng (dù theo hình thức pháp lý nào), cũng phải báo cáo UBCK. Ông Hùng cho biết, sau khi có báo cáo của các CTCK, cơ quan này sẽ tổng hợp, phân loại xem hiện nay hình thức phổ biến mở sàn vàng là gì, phương thức giao dịch, doanh thu ra sao... Từ thực tiễn nắm tình hình giao dịch vàng tại CTCK, UBCK sẽ góp ý với Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho việc ra đời quy chế hoạt động SGDV.

Chính phủ đã giao NHNN chủ trì cùng với 7 bộ để thành lập tổ soạn thảo quy chế giao dịch SGDV. Nhưng vì nhiều lý do, hiện việc soạn thảo vẫn giậm chân tại chỗ, trong khi các sàn vàng mọc lên như nấm sau mưa. Việc tồn tại các quan điểm khác nhau trong việc xây dựng một sàn vàng chung thống nhất đã khiến việc ra đời quy chế chậm trễ. Trong khi chờ quy chế trên ra đời, các ĐLNL giao dịch vàng tại CTCK có được phép ra đời tiếp hay không và những Đó đã ra đời được hoạt động ra sao vẫn phải đợi câu trả lời từ phía UBCK. Ông Hùng cho biết, UBCK rất muốn có câu trả lời ngay, nhưng trước hết phải có báo cáo tình hình.

Ông Trần Thanh Hải, Tổng giám đốc CTCP Đầu tư vàng Việt Nam cho rằng, việc mở ĐLNL giao dịch vàng tại CTCK xuất phát từ nhu cầu của NĐT nhiều hơn là nhu cầu tự thân các CTCK. Bởi trong thời gian dài TTCK suy giảm, NĐT đã bị thua lỗ nhiều, muốn níu chân họ với sàn chứng khoán thì phải đa dạng kênh đầu tư, trong đó có việc mở dịch vụ giao dịch vàng thông qua hình thức nhận lệnh. Nếu UBCK buộc đóng cửa các ĐLNL giao dịch vàng, không ít CTCK đang phát triển giao dịch vàng sẽ lách luật bằng cách góp vốn thành lập một pháp nhân riêng để thực hiện các hoạt động liên quan đến vàng. Theo cách này, cổ đông của CTCK sẽ tốn thêm chi phí, nhưng đổi lại, một công ty riêng chuyên về vàng có thể sẽ hoạt động mạnh mẽ hơn so với mô hình ĐLNL hiện nay.

Trong khi các CTCK đã hoạt động theo Luật Chứng khoán thì việc các sàn vàng chưa có quy chế hoạt động là một lỗ hổng pháp lý, gây khó khăn cho cả nhà quản lý TTCK và đối tượng bị quản lý. Một văn bản pháp lý đầy đủ cho hoạt động của sàn vàng là điều mà các thành viên thị trường đang chờ đợi.