Tính đến hết tháng 2/2009, kim ngạch xuất khẩu toàn ngành giảm khoảng 20% so với cùng kỳ năm 2008. Chỉ có một số DN có thương hiệu và quan hệ truyền thống với các nhà nhập khẩu lớn là có thể thu xếp đơn hàng để sản xuất đến tháng 4 (so với những năm trước là đến tháng 6), còn lại hầu hết DN khác không thu xếp đủ đơn hàng sản xuất ngay cả cho quý I/2009...

Đối diện với nguy cơ các DN dệt may phải đóng cửa hàng loạt do thiếu đơn hàng, Bộ Công thương đã trình Thủ tướng Chính phủ một số giải pháp để “cứu” ngành này, như dành 1% giá trị kim ngạch xuất khẩu để hỗ trợ cho DN duy trì sản xuất, bảo đảm việc làm, cải thiện điều kiện làm việc; dành 20 - 25 tỷ đồng cho Hiệp hội Dệt may xúc tiến xuất khẩu vào thị trường Nhật Bản, châu Phi, Đông Âu, Nam Mỹ...

Mới đây, Thủ tướng cũng đồng ý sẽ hỗ trợ 40 đồng/ 1 USD xuất khẩu để hỗ trợ duy từ việc làm cho người lao động; giảm thuế VAT nhập khẩu bông từ 10% xuống còn 5%; giãn thời gian nộp thuế VAT đối với thiết bị nhập khẩu đầu tư và ủy thác gia công xuất khẩu. Tuy nhiên, theo nhận định của các chuyên gia trong ngành, tất cả các giải pháp này vẫn chưa thể giúp ngành dệt may nhanh chóng thoát khỏi vòng xoáy suy thoái.

Nhận định về các phương án “giải cứu”, ngành dệt may, ông Phạm Xuân Hồng, Phó chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam cho rằng, phương án thúc đẩy xúc tiến thương mại vào các thị trường mới nhìn chung là tích cực, nhưng thực tế khi thị trường chính đã xuống thì các thị trường khác cũng khó mà mở rộng thêm.

Ngay cả việc hỗ trợ lãi suất cho vay, các DN cũng cho rằng, động thái này chỉ trợ giúp được phần nào và chỉ có một vài DN đã nhận đơn hàng, nguyên liệu, nhưng chưa có tiền hoặc một số DN có khách hàng thanh toán không đúng hẹn..., mới phải vay ngân hàng để trang trải tiền lương. Còn lại, phần lớn DN không dám đi vay nữa vì không có đơn hàng.

“Vấn đề sống còn của các DN dệt may hiện nay là đơn hàng và đầu ra, chứ không phải là tiền”, đại diện một DN xuất khẩu dệt may có kim ngạch khá lớn tại TP. HCM cho biết.

Trong bối cảnh thị trường xuất khẩu đang bế tắc, nhiều DN dệt may đã lên kế hoạch quay trở lại thị trường nội địa. Tuy nhiên, một số chuyên gia trong ngành này cho rằng, thị trường nội địa của chúng ta đã bão hòa vì hàng dệt may giá rẻ của Trung Quốc, hàng nhái của các hãng nổi tiếng, thậm chí cả hàng seconhand... Chính vì thế, nếu các DN cùng quay trở lại thị trường nội địa nếu không khéo lại “đụng đầu, bể trán”.

Vậy phải "giải cứu” các DN dệt may như thế nào cho hiệu quả? Theo ông Hồng, đối với việc hỗ trợ xúc tiến thương mại cho ngành dệt may, thay vì đi ra nước ngoài làm chúng ta nên tổ chức xúc tiến thương mại ngay tại "sân nhà". Theo đó, các bộ, ngành có thể ủng hộ các hiệp hội tổ chức hội chợ trong nước, nhưng hỗ trợ bang cách giảm chi phí giá phòng, phương tiện đi lại... cho các DN dệt may nước ngoài đến Việt Nam tìm hiểu cơ hội làm ăn. Được biết, phương án này đã được các hiệp hội tại TP. HCM kiến nghị với UBND Thành phố và phương án này cơ bản được ủng hộ dễ thực hiện ngay trong năm 2009.

Tuy nhiên, ông Hồng cũng cho rằng, các giải pháp trợ giúp trên chỉ là một yếu tố, cái chính là các DN vẫn phải tìm cách cách để "tự giải cứu mình" bằng cách: tiết kiệm tối đa chi phí, tùy theo tình hình mà giảm bớt kinh doanh, trong bối cảnh này không nên tiếp tục bung ra mà nên thu gọn lại bộ máy… Phương án này đang được khá nhiều DN dệt may thực hiện. Đại diện CTCP May Sài Gòn cho biết, ngoài việc duy trì được những đơn hàng của khách hàng cũ, Công ty còn vừa thắng thầu đơn hàng may áo jacket trị giá hơn 1 triệu USD từ một tập đoàn của Pháp theo hình thức đấu giá qua mạng. Tuy vẫn có đơn hàng nhưng Công ty cũng tiến hành thay đổi cơ cấu sản xuất cho phù hợp với tình hình kinh tế hiện nay. Theo đó, May Sài Gòn đã quyết định sáp nhập nhà máy xuống còn 3 nhà máy để tiết kiệm chi phí...

Còn CTCP May Sài Gòn 3 tuy đã có đơn hàng đến hết tháng 6/2009 nhưng cũng đang tìm cách mở rộng thêm thị trường. Địa bàn mà Công ty đang nhẩm tới là Liên bang Nga vì không quá khó tính và lại có nhiều ưu đãi từ Chính phủ Nga. Được biết, đầu năm 2009 đã có một đoàn DN Nga sang khảo sát về thị trường Việt Nam, trong đó có một số tập đoàn dệt may của nước này. Ngay sau khi trở về nước, các DN Nga đã có phúc đáp cho các DN Việt Nam với khả năng tiến tới ký hợp đồng với một số DN dệt may Việt Nam.