Cắt ưu đãi đột ngột

Hơn mười năm trước, để thu hút đầu tư nước ngoài và thúc đẩy xuất khẩu, Chính phủ đã ban hành Nghị định 36 (năm 1997) về quy chế đối với khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao. Theo nghị định này, doanh nghiệp đầu tư vào khu chế xuất hoặc vào khu công nghiệp mà xuất khẩu trên 80% sản phẩm làm ra thì sẽ được hưởng thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp là 10% trong suốt thời gian thực hiện dự án (có thể đến 50 năm).

Ví dụ, một doanh nghiệp dệt may A thành lập năm 1998, nằm trong khu công nghiệp thuộc TP.HCM, có 1.000 công nhân, xuất khẩu trên 80% sản phẩm làm ra... thì có thể hưởng mức thuế 10% cho đến năm 2048. Mức ưu đãi này có thể được xem là “kịch trần” so với các ưu đãi khác.

Càng về sau, ưu đãi đối với tỷ lệ xuất khẩu bị “bóp” dần. Đến năm 2003, theo Nghị định 164 (năm 2003) hướng dẫn về thuế thu nhập doanh nghiệp thì những dự án sản xuất, kinh doanh có mức xuất khẩu trên 50% sản phẩm làm ra cũng chỉ được ưu đãi với mức thuế suất 20% trong mười năm đầu. Như vậy, doanh nghiệp B thành lập vào năm 2004, đáp ứng điều kiện xuất khẩu thì hưởng thuế suất 20% cho đến năm 2014. Tuy nhiên, những doanh nghiệp thành lập trước đó, hưởng ưu đãi theo quy định cũ thì vẫn cứ hưởng ưu đãi cũ chứ không bị cắt giảm.

Đến năm 2007, khi Việt Nam gia nhập WTO thì các ưu đãi nói trên không phù hợp nữa. Ưu đãi trên bị xem là trợ cấp cho xuất khẩu và bị loại bỏ theo cam kết gia nhập. Do đó, Nghị định 24 (năm 2007) hướng dẫn về thuế thu nhập doanh nghiệp đã cắt bỏ ưu đãi trên đối với doanh nghiệp dệt may và chỉ cho các doanh nghiệp hưởng ưu đãi trên đến hết năm 2011. Việc cắt bỏ này khiến các doanh nghiệp đã và đang hưởng ưu đãi đẹp như mơ trở nên “trắng tay”!

Ngoài ưu đãi về tỷ lệ xuất khẩu thì ưu đãi do đáp ứng điều kiện về sử dụng nguyên liệu trong nước cũng bị cắt bỏ. Trước đó, doanh nghiệp trong khu công nghiệp chỉ xuất khẩu khoảng 30% nhưng sử dụng nhiều nguyên liệu, vật tư trong nước thì vẫn được hưởng ưu đãi với thuế suất 15%.

Đổi bằng ưu đãi khác

Bị cắt bỏ ưu đãi, nhiều doanh nghiệp tại TP.HCM từng phản ánh với UBND TP về vướng mắc này. Các doanh nghiệp cũng băn khoăn về việc bỏ ưu đãi này thì hưởng ưu đãi khác như thế nào, thời điểm tính ưu đãi ra sao.

Mới đây, Bộ Tài chính đã có văn bản hướng dẫn việc xóa bỏ ưu đãi. Theo đó, doanh nghiệp có thể chuyển sang hưởng ưu đãi khác nếu đáp ứng các điều kiện khác như sản xuất trong khu công nghiệp, khu chế xuất, dự án ở địa bàn khó khăn, dự án sử dụng nhiều lao động... Ưu đãi này sẽ được hưởng cho khoảng thời gian ưu đãi còn lại.

Bộ Tài chính cho phép doanh nghiệp chọn một trong hai phương án áp dụng ưu đãi mới. Phương án một là hưởng ưu đãi thuế theo quy định tại thời điểm được cấp giấy phép thành lập.

Với doanh nghiệp thành lập vào năm 2004, đáp ứng điều kiện xuất khẩu, hưởng thuế suất 20% cho đến năm 2014. Nay ưu đãi này bị bỏ, doanh nghiệp có thể rà soát xem mình có đáp ứng điều kiện ưu đãi nào khác vào thời điểm 2004 để được chuyển sang hưởng ưu đãi này.

Phương án hai là hưởng ưu đãi thuế theo quy định tại thời điểm điều chỉnh do cam kết gia nhập WTO cho thời gian ưu đãi còn lại.

Với các doanh nghiệp (trừ doanh nghiệp dệt may) đang hưởng ưu đãi thuế nhờ tỷ lệ xuất khẩu thì vẫn bảo lưu ưu đãi này đến hết năm 2011. Từ năm 2012, doanh nghiệp không còn được hưởng ưu đãi này nữa và chuyển sang hưởng ưu đãi khác theo một trong hai phương án nêu trên.

Sau khi lựa chọn phương án, doanh nghiệp thông báo cho cơ quan thuế biết để bắt đầu áp dụng ưu đãi mới.