Một trong những lĩnh vực bị ảnh hưởng sớm nhất, trực tiếp nhất và lớn nhất từ cuộc khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế thế giới là xuất khẩu.

Điều đó lý giải tại sao Việt Nam ở xa trung tâm và nơi nơi xuất phát của cuộc khủng hoảng, nhưng lại bị tác động không nhỏ của cuộc khủng hoảng.

Xuất khẩu của Việt Nam sang các thi trường truyền thống, nhất là Mỹ, ASEAN, EU, Nhật Bản, Australia... chiếm, tỉ trọng rất cao trong tổng kim ngạch XK của cả nước năm 2008, ước XK sang Mỹ 11,6 tỷ USD, ASEAN 10,2 tỷ USD, EU 10 tỷ USD, Nhật Bản 8.8 tỷ USD). Chỉ riêng các thị trường này đã đạt 40,6 tỷ USD, chiếm gần 2/3 tổng kim ngạch XK. Các thị trường này trực tiếp hoặc gián tiếp bị tác động của cuộc khủng hoảng, nên nhu cầu nhập khẩu hàng hóa từ VN bị giảm hoặc tăng thấp. Nguyên nhân chính do ở các thị trường truyền thống kinh tế suy giảm, tiêu dùng bị thắt chặt, giá cả giảm mạnh, tín dụng nhập khẩu bị thắt chặt. Chính vì vậy, trong khi các thị trường truyền thống gặp khó khăn thì việc tìm thêm các thị trường mới, thị trường ngách cần được quan tâm, trong đó có châu Phi, Nam Á và Tây Á.

Các thị trường này có một số điểm đáng lưu ý. Thứ nhất quy mô kim ngạch XK tuyệt đối của VN vào các thị trường trên tuy còn nhỏ (năm 2008 đạt khoảng 3,2 tỷ USD), chiếm khoảng 5,1% tổng kim ngạch XK, nhưng lại có tốc độ tăng khá cao so với tốc độ tăng chung và tốc độ tăng của xuất khẩu vào các thị trường khác. So sánh tốc độ tăng của năm 2008 so với năm 2007 và dự báo năm 2009 XK vào Mỹ, EU, Nhật Bản có thể tăng thấp hơn nhiều, thậm chí có thị trường có thể còn bị giảm. Tăng trưởng XK vào thị trường châu Phi, Trung, Nam Á sẽ tiếp tục tăng và tỷ trọng trong tổng kim ngạch XK của VN vào các thị trường này sẽ tiếp tục tăng lên. Thứ hai, các mặt hàng XK của VN vào các thị trường châu Phi, Trung và Nam Á bao gồm các nhóm chủ yếu (xem biểu đồ). Ngoài những mặt hàng trên, còn có các mặt hàng khác, như phôi thép, chè, sữa các loại, chất dẻo, nguyên liệu thuốc lá, máy tính và linh kiện điện tử

Thứ ba, về thị trường và mặt hàng cụ thể, thị trường lớn nhất ở khu vực này là Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) mà Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đang ở thăm, UAE năm 2007 đã nhập khẩu của Việt Nam 235 triệu USD, năm 2008 cao hơn. Thổ Nhĩ Kỳ, năm 2007 đã NK từ VN trên 200 triệu USD, năm 2008 tăng khá. Ấn Độ năm 2007 NK 180 triệu USD và là một thị trường có tiềm năng lớn và đang có tốc độ tăng cao.

Nam Phi là thị trường lớn nhất châu Phi NK của VN, năm 2007 đạt 116 triệu USD, năm 2008 tăng cao. Irắc đã nhiều năm NK 100 triệu USD hàng hóa của VN. Angeri NK chủ yếu là các mặt hàng gạo, cà phê, hạt tiêu. Angola và Kenya chủ yếu là gạo, sản phẩm dệt may. Ai Cập chủ yếu là máy tính và linh kiện, hạt tiêu, rau quả, sợi Ngoài các thị trường trên còn có Bangladesh, Iran, Pakistan, Srilanka, Saudi Arabia, Kuwait, Israel,Síp, Yemen, Ghana, Guinea, Nigieria, Tanzania, Senegal. Thứ tư tuy quy mô còn nhỏ, nhưng các thị trường này có tiềm năng lớn do dân số đông, có nhu cầu phù hợp với sản phẩm XK của VN, là khu vực không bị ảnh hưởng trực tiếp và lớn của khủng hoảng.

Song XK vào các thị trường này cũng có những khó khăn Châu Phi là thị trường xa, vận chuyển phụ thuộc chủ yếu vào nước ngoài và có chi phí cao, mức thu nhập nhiều nước còn thấp; Trung Quốc đã vào trước với quan hệ thương mại lên đến trên 100 tỷ USD. Trung Á có tiềm năng do thu nhập cao, nhưng còn có những bất ổn về chiến sự, chính trị và có sự khác biệt về tôn giáo, đòi hỏi phải kiên trì và tiếp thị phù hợp. Nam Á cũng chưa ổn định và mức thu nhập của một số nước còn thấp…