Báo cáo Tâm điểm Ngành: Năng lượng Tái tạo Việt Nam - Vấn đề cũ, cách tiếp cận mới

FiinRatings - đối tác chiến lược của S&P Global trân trọng giới thiệu Báo cáo Tâm điểm Ngành: "Năng lượng Tái tạo Việt Nam - Vấn đề cũ, cách tiếp cận mới". FiinRatings thực hiện phân tích dựa trên thông tin từ các doanh nghiệp được lựa chọn theo tiêu chí về quy mô tài sản và doanh thu, tính đại diện ngành và mức độ sẵn có của các nguồn dữ liệu đáng tin cậy.
Sau 3 - 4 năm chững lại, ngành năng lượng tái tạo của Việt Nam đang chứng kiến những thay đổi chính sách mới có thể định hình lại quỹ đạo tăng trưởng và thu hút đầu tư, hướng tới sự phát triển bền vững hơn. Bên cạnh đó, Ngành năng lượng tái tạo Việt Nam được dự báo sẽ tăng trưởng trở lại từ năm 2025 nhờ các cải cách chính sách, đa dạng hóa mô hình dự án và nhu cầu tiêu thụ nội địa gia tăng; tuy nhiên, tốc độ và quy mô mở rộng còn phụ thuộc vào khả năng tháo gỡ các nút thắt hạ tầng và cơ chế giá vốn hiện hữu.
🔹 Tác động và Triển vọng của Ngành Năng lượng Tái tạo Việt Nam:
- Nhu cầu duy trì ổn định: Sản lượng điện năng tiêu thụ được dự báo duy trì mức tăng trưởng 7% hàng năm trong trung hạn nhờ sự phát triển của sản xuất công nghiệp, đô thị hóa và mức độ hội nhập ngày một sâu rộng của Việt Nam vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Xu hướng này nhấn mạnh tính cấp thiết của việc mở rộng và đa dạng hóa các nguồn phát điện, vượt ra ngoài các nguồn thủy điện và nhiệt điện than truyền thống.
- Chuyển dịch cơ cấu năng lượng: Cơ cấu nguồn điện quốc gia đang dần chuyển dịch sang các công nghệ phát thải carbon thấp. Năng lượng tái tạo (chủ yếu điện mặt trời và điện gió) đã tăng trưởng mạnh mẽ kể từ năm 2019, từ mức gần như không đáng kể lên gần 30% tổng công suất lắp đặt hiện nay. Định hướng chính sách dài hạn, cùng với QHĐ 8 và các cam kết tại COP26, xác định NLTT là nền tảng để giảm phát thải và đảm bảo an ninh năng lượng đến 2030.
- Từ giai đoạn tăng tốc triển khai đến điều chỉnh chính sách: Giai đoạn FiT bùng nổ 2019-2021 thúc đẩy tăng trưởng NLTT nhưng gây quá tải lưới, mất cân đối vùng và cắt giảm công suất. Từ 2021-2024, các dự án chuyển tiếp đình trệ do thiếu cơ chế giá mới. Theo Nghị quyết 233/NĐ-CP, EVN đang xử lý 173 dự án trị giá khoảng 13 tỷ USD thông qua rà soát điều kiện FiT và điều chỉnh giá, làm dấy lên lo ngại giảm doanh thu 25-50% và rủi ro tài chính. Cơ chế DPPA vẫn chưa có dự án nào do thiếu rõ ràng và trần giá thấp. Thực trạng này cho thấy cần sớm triển khai các cơ chế đấu thầu minh bạch, ổn định và có khả năng tài chính, như đấu giá cạnh tranh hoặc DPPA cải tiến, để khôi phục lại niềm tin thị trường.
- Chính sách mở cửa và sự phát triển của thị trường: Việc triển khai cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) cuối năm 2024, cùng với quy định trần giá theo từng loại hình công nghệ, đánh dấu bước chuyển sang một khung phát triển năng lượng tái tạo theo định hướng thị trường hơn, từ đó mở ra lộ trình cho các dự án đang bị đình trệ, báo hiệu sự tái khởi động của dòng vốn đầu tư, đặc biệt trong các lĩnh vực điện mặt trời áp mái, điện gió ngoài khơi và các mô hình kết hợp NLTT với hệ thống lưu trữ.
🔹 Triển vọng ngắn hạn:
- Tái kích hoạt các dự án chuyển tiếp: DPPA và cơ chế giá trần đang tạo điều kiện cho các dự án đình trệ trước đây được đi vào vận hành thương mại, dù chỉ hưởng mức giá ưu đãi thấp hơn giá FiT trước đây.
- Áp lực tái cơ cấu: Lượng lớn trái phiếu năng lượng tái tạo đáo hạn trong giai đoạn 2025-2028 buộc các nhà phát triển phải đảm bảo được hợp đồng mua bán điện ổn định và tìm kiếm các kênh huy động vốn thay thế để tránh rủi ro thanh khoản.
🔹 Triển vọng trung và dài hạn:
- Mở rộng điện mặt trời áp mái (RTS) tại các khu công nghiệp: Việc áp dụng RTS trong các cụm sản xuất dự kiến tăng tốc nhờ các cam kết phát triển bền vững của doanh nghiệp trong bối cảnh chi phí điện gia tăng.
- Động lực từ điện gió ngoài khơi: Các cập nhật về thủ tục cấp phép, chi phí công nghệ và quy hoạch truyền tải được kỳ vọng sẽ giúp triển khai làn sóng dự án điện gió ngoài khơi quy mô lớn đầu tiên tại các tỉnh phía Nam.
- Tích hợp hệ thống lưu trữ: Hệ thống pin lưu trữ năng lượng (BESS) sẽ trở nên khả thi về mặt thương mại khi tình trạng cắt giảm công suất vẫn duy trì và nguồn năng lượng tái tạo có khả năng điều độ được định giá cao hơn.
🔹 Các yếu tố quan trọng cần theo dõi:
- Mở rộng lưới điện kịp thời để kết nối các khu vực có tiềm năng năng lượng tái tạo với các điểm nóng về nhu cầu.
- Đảm bảo cơ chế giá và hợp đồng minh bạch để thu hút vốn dài hạn.
- Phối hợp chính sách nhằm tránh dư thừa sản lượng và chậm trễ về quy định.
🔗 Truy cập báo cáo đầy đủ, hoàn toàn miễn phí tại đây
FiinRatings
Tin liên quan